Ostrożnie z nowalijkami.

Nowalijki to pojawiające się podczas wiosennego sezonu pierwsze, świeże i młode warzywa. Do nowalijek zwykło się zaliczać m.in. cebulkę dymkę, młode ogórki gruntowe, marchewki, pomidory, szczypiorek, rzeżuchę, sałatę czy nać pietruszki.

Sprzedawane na straganach, bazarach czy w supermarketach młode warzywa przyciągają wzrok i wzmagają apetyt. Nic dziwnego - po długim okresie spożywania mrożonych czy konserwowych warzyw naprawdę mamy ochotę na świeże smaki. Powinniśmy jednak bardzo uważać, co i kiedy kupujemy.

Już od kilka lat specjaliści do spraw żywienia ostrzegają przed bezmyślnym kupowaniem nowalijek. Pojawiające się po raz pierwszy w sezonie warzywa bardzo często są bowiem naszpikowane substancjami przyspieszającymi ich wzrost oraz polepszającymi wygląd. Z bogatymi w witaminy nowalijkami nie mają one nic wspólnego.

Spożywając duże ilości nowalijek (które były przenawożone) można przekroczyć maksymalne dzienne pobranie azotanów. A jakie mogą być tego skutki? Azotany są związkami chemicznymi o stosunkowo małej toksyczności dla ludzi, ale w organizmie ulegają one przemianie do bardzo niebezpiecznych azotynów. Ich nadmiar może prowadzić do methemoglobinemii, która objawia się: sinicą, dusznościami, sennością, bólami brzucha, spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, zmianami neurologicznymi. Azotany również niekorzystnie wpływają na wykorzystanie witaminy A i β-karotenu oraz na metabolizm białek i tłuszczów. Co więcej, związki te mogą wpłynąć na funkcjonowanie tarczycy i układu nerwowego, wystąpienie niedokrwistości czy też zaburzeń trawienia.

Do warzyw, które w mniejszym stopniu kumulują azotany należą: młoda marchew, pomidory, cebula, ziemniaki, seler, brokuły i korzeń pietruszki, ogórki, papryka, kalafior, fasola. Natomiast warzywami, które kumulują największe ilości nawozów, są m. in.: szczypiorek, sałata, rzodkiewka, szpinak.

Czy każdy może spożywać nowalijki?

Dzieci do drugiego roku życia nie powinny spożywać ich wcale. Alergolodzy ostrzegają również, że młode warzywa mogą wywoływać nietolerancje pokarmowe u dzieci. Uważać na nowalijki powinny osoby ze skłonnościami do alergii oraz cierpiące na zespół jelita nadwrażliwego.

Najbezpieczniej jest uprawiać warzywa we własnym ogródku (pod warunkiem, że nie przebiega koło niego droga) lub kupować młode warzywa bezpośrednio od hodowców z dużych gospodarstw rolnych lub z gospodarstw ekologicznych (mamy wtedy pewność, że chemia była ograniczona do minimum). Większość z nas jednak nie zawsze może sobie na to pozwolić.

Czy w takim razie rezygnować z ich zakupu?

Nie, wystarczy tylko pamiętać, że:

- bardzo ważne jest dokładne sprawdzanie źródła, z którego pochodzą uprawy – najlepsze warzywa pochodzą z gospodarstw ekologicznych lub od zaprzyjaźnionych dostawców,

- najlepiej wybierać warzywa mniejsze, bardziej jędrne, o naturalnym, delikatnym zapachu, a te wielkie, wyrośnięte, o jaskrawych kolorach omijać,

- nie należy kupować warzyw zwiędniętych, zaparzonych ani pomarszczonych, ponieważ te z przekroczoną zawartością azotanów szybciej więdną,

- nie powinno się przechowywać warzyw w szczelnych plastikowych opakowaniach, ponieważ brak dostępu tlenu przyspiesza przekształcanie azotanów w szkodliwe azotyny,

- przed spożyciem należy bardzo dokładnie myć młode warzywa, ponieważ azotany rozpuszczają się w wodzie i dokładne umycie czy półgodzinne moczenie sałaty, obniża w niej ich zawartość,

- pozbyciu się azotanów pomaga także obieranie i gotowanie (jednak wodę z gotowania trzeba koniecznie odlać),

- warzywa korzeniowe najwięcej metali ciężkich, azotanów i pestycydów gromadzą w skórce, a warzywa liściowe gromadzą je w nerwach i głąbie. Dlatego warto wyciąć głąb i grubsze liście z sałaty oraz obrać marchew ze skórki.

Aby uchronić się przed zgubnymi skutkami ugaszenia pragnienia, jakim jest skosztowanie tych młodych warzyw, wystarczy orientować się, o jakiej porze roku są one w stanie naturalnie wzrastać w gruncie.

Poniżej przedstawiam listę warzyw zaliczanych do nowalijek wraz z informacją o ich okresie wegetatywnym.

Rzeżucha

Rzeżuchę najlepiej wyhodować samodzielnie w domu. Wówczas mamy pewność, że nie została ona skażona żadnymi szkodliwymi sybstancjami. Aby wyrosła potrzebujemy jedynie waty i wody. Hodujemy ją zwykle przed Wielkanocą, gdyż często jest elementem dekoracyjnym święconki.

Rzodkiewka

Rzodkiewkę można siać do gruntu już na początku marca. Potrafi znieść duże wahania temperatury (aż do - 4 st. C). To roslina, która wymaga gleb zasobnych w składniki mineralne. Aby rosnąć, potrzebuje również sporo światła. Okres wegetacji rzodkiewki trwa 30 dni od momentu zasiania do momentu zbioru.

Młode pomidory

Sezon na pomidory trwa od czerwca do września. Kupowane wczesną wiosną pomidory hodowane są w szklarniach przy użyciu sztucznych nawozów.

Młode ogórki

Ogórki gruntowe hoduje się od czerwca do września. Podobnie jak z pomidorami, ich pojawienie się w sklepach czy na targach nie jest spowodowane wiosennym okresem.

Sałata

Sałata rośnie od kwietnia do września. Można ją zbierać już dwa miesiące po zasianiu. Jeśli sałata została posadzona na początku kwietnia, powinna pojawić się w sklepie na początku czerwca.

Cebula dymka

Dymkę możemy siać już na początku kwietnia. Dojrzewają w czerwcu, a zbierać je można pod koniec lipca.